Wystawa stała "Zbrojownia i schron obserwacyjny"

Zbiory Działu Historycznego założonego w 1966 r. są różnorodne i bogate. Posiadamy m.in. numizmaty, militaria oraz bogaty zbiór tłoków pieczętnych od XIX do XX w. Archiwum gromadzi dokumenty, fotografie i afisze ukazujące przede wszystkim historię Sanoka i ziemi sanockiej.

Niewątpliwie najliczniejszą grupę stanowią monety, a wśród nich najcenniejsza i zarazem najstarsza znaleziona na terenie Polski – złota moneta celtycka, datowana na II w. p.n.e. Jest to stater typu Nike, będący wiernym naśladownictwem monet Aleksandra Macedońskiego. Na awersie przedstawiona jest głowa Pallas Ateny w hełmie korynckim, zaś na rewersie postać Nike, bogini zwycięstwa oraz napis w języku greckim. Stan zachowania monety jest bardzo dobry. Moneta ta została znaleziona w 1965 r. w Trepczy k/Sanoka. Oprócz niej posiadamy jeszcze przeszło 50 monet antycznych, głównie rzymskich.

Kolekcję uzupełnia ponad 2 tysiące monet i banknotów z różnych okresów i różnych krajów. Wśród banknotów ciekawostkę stanowią pierwsze polskie pieniądze papierowe – bilety skarbowe z okresu Insurekcji Kościuszkowskiej. Na osobną uwagę zasługuje skarb składający się ze 1007 srebrnych monet szwedzkich i polskich z XVI i XVII w. Znaleziony on został w Tarnawie Dolnej k/Sanoka. Najstarszą monetą jest szeląg lenny Albrechta z 1530 r., natomiast najmłodszą półtorak dla Szwecji bity w Elblągu z 1633 r.

Muzeum posiada również zbiór około 300 medali i plakiet pamiątkowych. Duża część kolekcji pochodzi z okresu międzywojennego i jest darem znanego kolekcjonera Adama Gubrynowicza z Zagórza. Zbiór medali jest uzupełniany i powiększany.

Oprócz medali w kolekcji posiadamy też ordery i odznaczenia, głównie austriackie i polskie, wśród których najcenniejsza jest złota miniaturka Orderu Virtuti Militari z czasów Księstwa Warszawskiego. Zbiór uzupełniają drobne znaczki i żetony oraz odznaki upamiętniające różne wydarzenia. Posiadamy też biżuterię patriotyczną z lat 1914-1918.

[Szyszak, XVII w., Persja] Wspomniano wyżej o kolekcji tłoków pieczętnych, muzeum posiada ich w swoich zbiorach 122. Są to głównie tłoki pieczęci samorządów wiejskich z okolic Sanoka oraz różnych instytucji i urzędów – oświatowych, kościelnych, społecznych i wojskowych. Należy też wymienić kolekcję XIX- i XX-wiecznych fajeczek wykonanych z gliny, pianki morskiej, drewna czy kamienia. Ciekawostką jest kilkadziesiąt kłódek rytualnych, wydobytych z grobów żydowskich na nie istniejącym już cmentarzu w trakcie prowadzenia prac ziemnych. Reprezentowane są też wyroby sanockiego kowalstwa.

Mamy również dość duży zbiór militariów. Niestety, jest to zbiór nie w pełni ukazujący ich historyczny rozwój. Broń zawsze wzbudzała duże zainteresowanie. Dotyczy to broni zarówno dawnej, jak i współczesnej. Jej okazy często są bardzo efektownie wykonane, a niektóre z nich to prawdziwe dzieła sztuki. Nasze Muzeum posiada także takie egzemplarze, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Do nich można zaliczyć: niekompletną XVIII-wieczną kopię zbroi typu maksymilianowskiego, pochodzącą prawdopodobnie z zamku Firlejów w Odrzykoniu k/Krosna, XVIII-wieczny napierśnik, zapewne pochodzenia wschodniego, cały bogato zdobiony cyzelunkiem. Podobnie zdobiony jest hełm również jakiegoś wschodniego XVIII-wiecznego wojownika, kompletu dopełnia tarcza tego samego typu i karwasz (część zbroi chroniąca przedramię).

Polskie uzbrojenie ochronne reprezentuje kolczuga, siedem napierśników husarskich i trzy szyszaki pochodzące z miejscowości Siedliszcza k/Chełma Lubelskiego, a należące niegdyś do chorągwi husarskiej pułku hetmańskiego Rzewuskich. Broń biała prezentowana jest przez broń sieczną pochodzącą z różnych okresów i krajów. Szczególną urodą wyróżnia się tu szabla turecka z XVIII w. z pięknie zdobioną głownią i rękojeścią pokrytą wykładziną rogową. Ciekawostką jest XIX-wieczny miecz z Sudanu, do złudzenia przypominający polskie miecze średniowieczne.

Najstarszym egzemplarzem broni palnej jest lufa armaty z XVI w. Są też moździerze, tzw. „wiwatówki″, z których podczas uroczystości kościelnych oddawano salwy. Z mniejszych eksponatów broni palnej posiadamy kilka pistoletów skałkowych z XVII i XVIII w. oraz kilka kapiszonowych z XIX w. Z bronią prochową łączy się prochownica rosyjska z XVIII w. wykonana z poroża jelenia.

Militaria współczesne prezentowane są przez broń używaną w czasach niedawnych, m.in. karabiny typu: „Werndl″, „Mosin″, „Kropatschek″,  pistolety: „TT″; rewolwery: „Nagant″; pistolety maszynowe: „PPS″ i „PPSz″; karabiny maszynowe: ckm „Maxim″, ckm „Goriunow″, rkm „DP-28″, wkm „DSzK″ oraz kolekcję bagnetów, także hełmów niemieckich, radzieckich i polskich.

Warto tu jeszcze nadmienić, że w swoich zbiorach posiadamy pamiątki po 2 Pułku Strzelców Podhalańskich, który przez cały okres międzywojenny stacjonował w Sanoku. Jest to 5 odznak pułkowych, w tym dwie oficerskie, naramienniki, 4 rogatywki i 3 kapelusze wojskowe oraz przeszło 250 fotografii związanych z pułkiem.

Jak wspomniano na początku, w naszym archiwum gromadzimy dokumenty dotyczące Sanoka i okolicy. Najciekawszymi z nich są księgi cechowe z Sanoka i Mrzygłodu, a także różnego rodzaju dokumenty kościelne i cerkiewne. Najcenniejszym zespołem archiwalnym są akta rodzinne Mniszek-Tchorznickich. Zbiór dopełnia kilkadziesiąt map i planów, w tym plan Sanoka z 1847 r., przeszło 2000 fotografii oraz pocztówki i afisze.