Dzieje Chełmna

W pierwszym pomieszczeniu prezentujmy ostatni okres wczesnośredniowieczych dziejów miasta związanych z osadami w Kałudsie i Starogrodzie. Odnajdziemy tu m.in. liczne pamiątki pochodzące z wykopalisk archeologicznych, kopię przywileju chełmińskiego z 1251 roku, portret Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Hermana von Salza, replikę chorągwi miasta Chełmna z okresu bitwy pod Grunwaldem, a także kopie najważniejszych dla miasta dokumentów z czasów średniowiecza.

Sala druga to reprezentacyjna Sala Sądowa. Prezentowana tu ekspozycja ilustruje dzieje prawa i przywileju chełmińskiego oraz historię herbu Chełmna. Oryginalnymi elementami sali jest jej wyposażenie. Na szczególną uwagę zasługuje Portret Założycieli Chełmna z lat 20 – tych XVIII wieku oraz malowidła Jana Roszkowskiego z roku 1743, które prezentują głównie sceny biblijne, m.in. Sąd Salomona i Sąd nad Zuzanną. Sufit zdobi plafon przedstawiający postać błogosławiącego Chrystusa, który czuwał nad sprawiedliwością wyroków zapadających w tej sali. Ciekawie prezentują się również: XVIII wieczne intarsjowane drzwi, XVI – wieczna szafa ścienna – skarbiec oraz XVI – wieczna manierystyczna rzeźba ze sztucznego kamienia przedstawiająca Caritas – Miłosierdzie (niewiastę z trojgiem dzieci)..

W kolejnej sali, która pełniła dawniej funkcję Sali Tajnych Narad, pokazujemy dzieje tzw. Akademii Chełmińskiej. Już w 1386 roku Krzyżacy uzyskali zgodę od papieża Urbana VI na założenie w Chełmnie studium generale czyli uniwersytetu. Niestety z różnych przyczyn ten typ szkoły wówczas nie powstał. Ale dzięki staraniom rajców miejskich w 1473 roku powołano w Chełmnie studium particulare czyli wyższe gimnazjum, które prowadzone było przez Braci Wspólnego Życia z Zwolle z Holandii. Szkoła dość szybko urosła do rangi najwyższego zakładu naukowego w Prusach Królewskich. Według badaczy w czelni tej mógł podbierać nauki sam Mikołaj Kopernik zanim udał się na studia do Krakowa. W 1692 roku, po okresie wzlotów i upadków, nastąpiła restauracja szkoły pod nazwą Akademii Chełmińskiej, która utrzymywała stałe kontakty z Uniwersytetem Jagiellońskim, a w latach 1756 – 1779 stała się faktycznie jego filią. W 1818 roku nastąpiło oficjalne zamknięcie szkoły. Ekspozycja prezentuje fotografie, podręcznik i dokumenty związane z dziejami Akademii Chełmińskiej, a także postać Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, wybitnego kompozytora polskiego baroku, który w latach 1692 – 1694 był rektorem tejże szkoły.