Ze świata kultury górniczej

Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu ul. 3 Maja 19

Na dziedzictwo górnicze składa się wielka sfera techniki, w której zamyka się kopalnia wraz z bogactwem narzędzi i urządzeń, sposobami urabiania i wydobywania podziemnych skarbów. Drugą stronę tego medalu stanowi kultura górnicza – dziedzina, w której w centrum zainteresowania jest człowiek z jego codzienną egzystencją, zdolnościami, talentami, pasjami, wierzeniami, rozrywkami, odbiorem otaczającego świata i ludzi. Kultura górnicza śląskich gwarków jest mocno osadzona w tradycjach kultury ludowej regionu z gwarą, przywiązaniem do wiary, silnymi więzami rodzinnymi, swoistą obrzędowością. 
Cała ta warstwa uszlachetniająca i humanizująca technikę jest przedmiotem najnowszych stałych ekspozycji prezentowanych w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. 
Widz przenosi się tu w świat spraw codziennych niegdysiejszego górnika – do familoka gdzie przyjrzy się zajęciom jego mieszkańców, a także zasmakuje swojskiej atmosfery i uświadomi sobie wartości rządzące tym światem. Przekaz zbudowany w oparciu o autentyczne sprzęty i wystrój śląskiego mieszkania wzmacniają efekty multimedialne poprzez dynamiczne sceny, odgłosy rozmów oraz dźwięki. Rozgrywająca się tu narracja nie pomija tak istotnych kwestii jak etos pracy oraz wyjątkowość zawodu górniczego. 
Zwiedzający wystawę zetknie się z różnymi aspektami górniczej obrzędowości: mundurami i insygniami, orkiestrą górniczą. Nie mogło tu zabraknąć nawiązań do rozpowszechnionego wśród pobożnych górników śląskich kultu św. Barbary – górniczej patronki. Górnicy narażeni w swojej pracy na niebezpieczeństwo nagłej śmierci zbierali się w kopalnianych cechowniach przed wizerunkiem swojej patronki, aby modlić się o szczęśliwy powrót z szychty. 
Niebezpieczeństwa czające się w mrokach kopalni oraz podczas pieszych wędrówek na odległą od domu grubę, oddziaływały na wyobraźnię śląskich kopaczy. Stąd popularność opowiadań o duchach i zjawach, których istotną warstwą był aspekt wychowawczy. Właśnie regionalna mitologia jest dziedziną, która po raz pierwszy w śląskim muzealnictwie została tak szeroko podjęta na zmodernizowanych ekspozycjach w Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Spotkamy tu postaci zjaw: utopca, meluzynę, beboka i innych, nie wyłączając popularnego ducha kopalnianych podziemi – Skarbnika. Spotkanie z postaciami ze śląskiej mitologii bez wątpienia nie pozwoli widzowi przejść obojętnie przez tę najnowszą prezentację świata górniczej kultury.

tekst Jan Jurkiewicz