Gotycki zamek książęcy zlokalizowany jest na wzgórzu, które w czasach pogańskich miało stanowić miejsce kultu. Należy do czołowych zabytków średniowiecznej architektury obronnej. Do dziś zachował wieżę z przełomu XIII i XIV w., będącą jedna z najwcześniejszych budowli ceglanych w Małopolsce.
Kompleks budowli pochodzących z XV-XX w. oraz konfiguracja wzgórza zamkowego stanowią dobry przykład powiązania architektury obronnej z miastem. Na przestrzeni wieków obiekt pełnił najróżniejsze funkcje, m.in. był siedzibą kasztelana, później książąt oświęcimskich, starostów królewskich, władz powiatowych i miejskich. Obecnie w jego części południowej znajdują się Zbiory Historyczno-Etnograficzne Ziemi Oświęcimskiej. W zamku gościło wiele znakomitych osobistości (np. w 1454 r. zatrzymała się tutaj w drodze do Krakowa Elżbieta Rakuszanka, przyszła żona Kazimierza Jagiellończyka, zwana później "matką królów").