Pierwsze zachowane wzmianki o osadzie Pniewy w Wielkopolsce pochodzą z połowy XIII wieku. Z niej rozwinęło się miasto, któremu nadano przywileje w końcu tego stulecia.
Miasto będące kolebką rodu Pniewskich herbu Nałęcz składało się początkowo z rynku i kilku wybiegających z niego ulic, które otaczały mury obronne z dwoma bramami Poznańską i Lwówecką. Przez Pniewy przebiegał ważny szlak handlowy z Poznania do Frankfurtu nad Odrą i Gorzowa Wielkopolskiego, a dalej Szczecina.
Przez wieki zabudowa Pniew była drewniana, często niszczona w czasie wojen i klęsk pożarów. Wraz z nią płonął kościół św. Wawrzyńca, który na przełomie XVI/XVII w. zastąpiła murowana świątynia. Z upływem czasu także drewniane domy mieszkalne zastąpiły murowane, w większości parterowe budynki.
Układ urbanistyczny Pniew ukształtowany został w XIX w., gdy ważne dla miasta budynki zaczęto wznosić poza obrębem rozebranych obwarowań. Pierwotne założenie miasta wpisano do rejestru zabytków decyzją nr 2266/A z 30.12.1992 r. (identyfikator NID 656120).