Kalwaria Pacławska to nazwa aż 3 obiektów: wzniesienia (465 m n.p.m.), wsi leżącej pod jego szczytem oraz rezerwatu krajobrazowego. W 1665 r. z fundacji kasztelana Andrzeja Maksymiliana Fredry na szczycie wzgórza rozpoczęto budowę kościoła, klasztoru i kalwarii. Według legendy miejsce założenia sanktuarium wskazał kasztelanowi świetlisty krzyż, który ten ujrzał podczas polowania. Lokalizacja klasztoru na tym terenie związana była z koncepcją budowy szeregu twierdz nad rzeką Wiar - miały one za zadanie wzmacniać tzw. Bramę Przemyską (naturalne obniżenie terenu między Karpatami a Roztoczem).
Położenie zespołu klasztornego przypomina topografię okolic Jerozolimy: dolina rzeki Wiar to odniesienie do Doliny Jozafata i rzeki Cedron, a w okolicy są również Góra Oliwna i Golgota. Opiekę nad klasztorem objęli franciszkanie, którzy przywieźli ze sobą z Kamieńca Podolskiego słynący z licznych cudów XVII-wieczny obraz Matki Boskiej Kamienieckiej (zwanej również Pacławską), przedstawiający Matkę Bożą jako królową siedzącą na obłokach, z berłem w prawej dłoni i z Dzieciątkiem na lewej ręce. Osnowę Sanktuarium Męki Pańskiej i Matki Bożej Kalwaryjskiej stanowi 41 XIX-wiecznych kaplic wraz z siecią ścieżek wzorowaną na modelu jerozolimskim. Niestety ani żadna z 28 kapliczek wzniesionych przez kasztelana Fredrę, ani pierwotny kościół i klasztor nie zachowały się do naszych czasów.
Największym darczyńcą zespołu kalwaryjskiego był Szczepan Józef Dwernicki, który zaangażował się w budowę nowego kościoła i kaplic, ofiarowując znaczne sumy pieniężne. W ciągu kilku lat (1770-1775) wzniesiono nowy, murowany kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego. Kościół zbudowany został na planie krzyża, w stylu barokowym. Korpus świątyni jest trójnawowy, bazylikowy z transeptem i posiada prezbiterium zakończone prostą ścianą. Nawy przykryte zostały sklepieniami kolebkowymi, ściany zewnętrzne urozmaicone są pilastrami i ozdobione wydatnym gzymsem koronującym.
Wieś u stóp sanktuarium przez wieki rozwijała się dzięki wędrowcom i licznym odpustom odbywającym się tu do dnia dzisiejszego. Większość domów przy unikatowym rynku w formie ulicy jest podparta słupami tworzącymi podcienia,w których mieściły się kramy odpustowe. Strychy w kamienicach służyły jako miejsca noclegowe dla pątników - do wszystkich prowadzą zewnętrzne schody. Aby doświadczyć atmosfery panującej tutaj w czasie największej świetności klasztoru i wsi, trzeba odwiedzić Kalwarię w czasie Wielkanocy bądź między 11 a 15 sierpnia, podczas Wielkiego Odpustu Kalwaryjskiego. Pielgrzymi mogą przejść pieszy Szlak Pątniczy im. Jana Pawła II - 24-kilometrowa oznakowana trasa wiedzie spod archikatedry w Przemyślu do bram pacławskiego sanktuarium.
W 2001 r. na wschodnich stokach wzgórza utworzono rezerwat krajobrazowy o nazwie "Kalwaria Pacławska", chroniący bukowo-jodłowy las oraz zabytkowy zespół klasztorny wraz z kalwaryjskimi kaplicami. Zespół kalwaryjski leży w obrębie Parku Krajobrazowego Pogórza Przemyskiego i na obszarze projektowanego Turnickiego Parku Narodowego. Oprócz ścieżek Drogi Krzyżowej przez teren rezerwatu przebiega niebieski szlak turystyczny i ścieżka rowerowa.
Kalwaria Pacławska to doskonałe miejsce na weekend, podczas którego będzie można zapoznać się nie tylko z zabytkową kalwarią, ale również odpocząć w zaciszu przyrody.