Zbąszyń to interesujące miasto malowniczo położone wśród lasów nad Jeziorem Zbąszyńskim i rzeką Obrą. Powstało w X-XI jako handlowa osada na szlaku prowadzącym z Poznania na Łużyce przy przeprawie przez Obrę. Osada ta sąsiadowała z istniejącym w tym miejscu grodem kasztelańskim. Pierwsza zachowana wzmianka o miejscowości pochodzi z 1231 r. W 1277 r. w dokumentach wymienia się nazwę wsi brzmiącą Sbansin. W 1311 r.
Zbąszyń był liczącym się miastem na zachodnich rubieżach Wielkopolski. Prawa miejskie musiał więc otrzymać przed tym rokiem. Do końca XIV wieku miasto pozostawało własnością książęcą, przekształconą z czasem w domenę królewską. W początkach XV wieku właścicielem Zbąszynia z nadania króla Władysława Jagiełły został wojewoda mazowiecki Jan Głowacz. Ród Głowaczów przyjął od nazwy miasta nazwisko Zbąscy. Za sprawą Abrahama Zbąskiego, będącego wyznawcą husytyzmu Zbąszyń stał się jednym z głównych ośrodków tego ruchu religijnego w Polsce. Zbąscy zainicjowali także budowę potężnej twierdzy typu pallazzo in fortezza, czyli pałacu otoczonego umocnieniami obronnymi.
Budowę wspomnianej fortecy kontynuowali w XVII wieku następcy Zbąskich Ciświccy. Niedokończoną twierdzę zniszczyli Szwedzi w czasie najazdu w 1655 r. W 1700 r. Zbąszyń stał się własnością rodu Garczyńskich, która dokonała odbudowy pallazzo in fortezza, jednak w 1705 r. kolejny raz niszczą go Szwedzi. W wyniku rozbiorów Rzeczypospolitej Zbąszyń na 127 lat przeszedł w pruskie władanie. Do Polski wrócił w 1920 r. jako miasto graniczne.
Obecny Zbąszyń może poszczycić się czytelnym dawnym układem urbanistycznym ukształtowanym w czasie lokacji miasta. Tworzą go prostokątny rynek z siatką wybiegających ulic stanowiący centrum miasta. Centrum to powiązane jest z dawnymi przedmieściami Święty Wojciech oraz położonymi po wschodniej stronie rzeki. Na brzegu Jeziora Zbąszyńskiego (Błędno) zachował się czytelny układ pallazzo in fortezza Zbąskich i Ciświckich. Zabudowa miasta pochodzi głównie z XVIII, XIX i początków XX wieku. Najokazalsze kamienice wzniesiono w 4 ćw. XIX w. i początkach XX w. przy ulicy biegnącej w kierunku stacji kolejowej. Wiele z nich jest realizacjami niemieckich architektów i budowniczych Leo Seeliga i Arthura Linnemanna działającymi w Zbąszyniu.
Układ urbanistyczny i architektoniczny dawnego Zbąszynia wpisany został do rejestru zabytków NID w 1981 r. ( nr dec. 3172). Oddzielne wpisy posiadają domy przy ulicach Garczyńskich 1 (wpis w 1970 r.), Senatorskiej 10 (1970) i Senatorskiej 21 (2005). Zabytkami prawnie chronionymi są także kościoły oraz założenie dawnej twierdzy.